Curaçao stevent af op een onvermijdbare aanwijzing vanuit Den Haag. De overheidsfinanciën staan er veel slechter voor dan enkele weken geleden nog werd verondersteld. Volgens Raymond Gradus van het College financieel toezicht (Cft) is de situatie in korte tijd met circa 80 miljoen gulden verslechterd en moet er iets gebeuren. Maar pakt de toezichthouder nu wel door?

door Dick Drayer

Het verwachte tekort over 2018 komt uit op 39,1 miljoen. De verplichte compensatie van 42,4 miljoen voor het tekort over 2017 is daarin niet meegenomen. Tel dat dus maar bij elkaar op.

Het Cft concludeert dat minister van Financiën Kenneth Gijsbertha, niet in staat is om tijdig tegenvallers te signaleren en deze te beheersen. Ondanks alle reeds eerder genomen beheersmaatregelen zoals de verplichtingen-stop en het voorafgaand toezicht, blijkt ook voor een bedrag van 16,4 miljoen gulden aan ongeoorloofde en ongeregistreerde verplichtingen uit te staan. Dat houdt niet alleen in dat het financieel registratiesysteem gebrekkig is, maar ook dat de budgetdiscipline kennelijk tekortschiet. 

Belasting innen
De belangrijkste oorzaak van de tekorten in 2017 en 2018 zijn volgens het Cft structureel: het lukt Curaçao niet om voldoende belastinggelden te innen.

Los van het feit dat er wellicht helemaal geen belastinggeld meer is – onze economie krimpt al jaren -, zal meer binnenhalen ook dit jaar waarschijnlijk niet gebeuren. Waardoor ook de begroting 2019 en latere jaren problemen gaat geven.

Met deze constatering geeft het Cft zijn eigen fouten toe. De toezichthouder roept bij voortduring dat de meerjarige begroting er goed uit ziet. Niet dus. Deze misvatting, wellicht geopperd vanuit politiek opportunisme is kenmerkend voor het zwalkende optreden van de toezichthouder zelf.

Aanwijzing
Voor de derde keer schrijft het Cft namelijk een bericht op basis van artikel 12 lid 5 Rijkswet financieel toezicht. Kortweg: u haalt de financiële normen niet, waarvan akte aan u en het parlement! Traditiegetrouw de opmaat voor een brief op basis van artikel 13, lid 1: we gaan de Rijksministerraad informeren, er hangt een aanwijzing boven uw hoofd.

Maar omdat de huidige club in Fòrti goede banden onderhoud met Rutte c.s. is er in strijd met de Rijkswet financieel toezicht, voor gekozen om afsprakenlijstjes te maken. Een novum, maar goed: als iedereen het eens is om zich niet aan de wet te houden, wie stapt er dan naar de rechter?

Nieuwe ziekenhuis
Uit de brief van het Cft blijkt echter dat die afspraken helemaal niet worden nagekomen. zoals bijvoorbeeld over het nieuwe ziekenhuis. Er ontbreekt een uitspraak over de beloofde nieuwe businesscase daarvan, inclusief de zorgrekeningen en de gevoeligheidsanalyse daarop.

In gewone mensentaal: Er is geen zicht op de hogere exploitatielasten van dat nieuwe ziekenhuis en hoe die gecompenseerd gaan worden door een gewenste hogere efficiency in de ziekenhuiszorg. Het verwachte exploitatietekort is 59 miljoen en als dat niet wordt gedekt, mag het nieuwe ziekenhuis in haar eerste jaar na opening de deuren wellicht al weer gaan sluiten.

---

Het Cft in 2018
Het is 8 januari 2018 als Curaçao een mooie acht pagina’s tellend artikel 12 lid 5 brief krijgt van het Cft. De eerste, naar nu blijkt. Grote zorgen over het nota bene door Curaçao zelf aangegeven verwachte tekort over 2017 van circa 102 miljoen.

Het gaat dan grosso modo om achterblijven van de inkomsten, geen sterke demping op de uitgaven, geen goed financieel beheer, Overheidsentiteiten die een groot risico blijven, enzovoorts. Let wel, na artikel 12 lid 5 komt artikel 13 lid 1, en wordt de Rijksministerraad geïnformeerd, al dan niet over het geven van een aanwijzing.

Maar Curaçao weet goede afspraken te maken en haar leven na jaren dan nu toch te beteren. Gelukkig maar, je wilt de Rijksministerraad niet elke keer op stang jagen.

Tering naar de nering
Intussen is het tekort over 2017 opgelopen naar circa 117 miljoen gulden. Een tekort die conform de Rijkswet in 2018 moet worden gecompenseerd. Maar dat gaat niet lukken. Dus stelt Curaçao voor om het tekort in drie partjes te delen over de jaren 2018, 2019 en 2020.

Dan wordt het een hele hete zomer op Curaçao. De begrotingsuitvoering verloopt toch niet zoals iedereen dacht en wenste. Redenen als de slechte economie en de crisis in Venezuela worden opgevoerd. Valide, maar dat mag nooit en te nimmer een excuus zijn om dan gewoon door te gaan op de oude ‘grote’ voet. De tering moet naar de nering gezet.

Curaçao ontsnapt
De zomervakantie 2018 is nog niet voorbij als het Cft uiteindelijk op 25 september 2018 een tweede artikel 12, lid 5 brief schrijft naar minister Kenneth Gijsbertha.

In deze brief staan woorden als, ‘niet voldoen aan de begrotingsnormen’, ‘ernstige zorgen’, ‘werken aan structurele oplossingen’ en ‘houdbaarheid overheidsfinanciën.’ Gezien de ernst van de situatie wordt de Rijksministerraad geïnformeerd.

Daarna gaat het Cft dan toch overstag en spreekt zijn waardering uit over de door de overheid van Curaçao genomen stappen en de concrete afspraken die wederom zijn gemaakt. Keer op keer worden afspraken gemaakt, die vervolgens de zegen krijgen van iedereen, waarna de afspraken telkenmale niet worden nagekomen.

In ieder geval ontsnapt Curaçao aan een aanwijzing.

Geen peil
Het tekort over 2017 wordt helemaal niet gecompenseerd en over 2018 is er sprake van een nieuw tekort. Voorlopig nog circa 40 miljoen, maar er is op basis van de onbetrouwbaarheid van de cijfers en overige informatie nog geen peil op te trekken.

Dus komt er voor de derde keer in één jaar tijd een artikel 12, lid 5 brief.

Intussen is het tekort over nog geen twee jaar opgelopen tot meer dan 155 miljoen en Curaçao is nog steeds aan het optellen. Meer dan 155 miljoen dat ten laste komt van de generatie na vandaag. Want zelfs nu stelt de regering voor, om dit groter wordende tekort, door te schuiven. Compenseren heet dat zo mooi, met de jaren die voor ons liggen.

Hoe? Het lukt nu niet eens om 40 miljoen (een derde van het tekort van 2017), in 2018 te compenseren. Terwijl de Rijkswet helder stelt: verliezen uit het ene jaar moeten in het daaropvolgende jaar worden gecompenseerd.

Schuldquota
Curaçao is in december 2008 begonnen met een verschoonde lei (na een schuldsanering van bijna 2,2 miljard euro voor de Antillen waarvan circa 1,7 miljard euro voor Curaçao). De schuldquota/ratio ten opzichte van het Bruto Binnenlands product, dat wat we met elkaar maken en verdienen, was toen circa 29%.

Nu tien jaar later hikt het eiland aan tegen een schuldquota/ratio van meer dan 43%. En dan zijn de betalingsachterstanden nog niet eens meegenomen, net als de vele (volgens insiders, heel veel vele) facturen en verplichtingen die niet eens in het administratiesysteem zijn ingeboekt.

Verplichtingenstop
Met veel tromgeroffel wordt in september 2018 een verplichtingenstop afgekondigd. Zelfs bestaande al aangegane verplichtingen moeten vanuit een soort decreet van de minister-president en minister van Financiën nog eens beoordeeld worden en eventueel opgezegd worden. Ook dienstreizen worden per direct beperkt.

Er mag alleen geld uitgegeven worden als de uitgave tot een direct aanwijsbaar inkomenseffect zal leiden. Curaçao gaat ook transparant en volledig rapporteren.

Iedereen, ook het Cft is content.

Maar als de aanwijzing van de baan is, begint het feest weer. En dat is precies wat het Cft constateert. Er wordt weer op los gereisd, rapportages komen er niet, er is geen inzicht, en het tekort neemt alleen maar toe in plaats van af; waar er juist een surplus zou moeten zijn om de tekorten uit het verleden te compenseren.

Conclusie: stinkende wonden
Drie keer is scheepsrecht. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Het Cft doet er goed aan de oren niet te laten hangen naar het eigen lokale opportunisme of het politieke opportunisme uit Den Haag, maar gewoon als onafhankelijk toezichthouder de wet te volgen. Geen afsprakenlijstjes op papier, maar ferme maatregelen gegoten in een wettelijk aanwijzingsjasje.

Daar is Curaçao in 2019 meer bij gebaat.