AMSTERDAM – In een recente publicatie van uitgeverij Nieuw Amsterdam, getiteld “Atlas van de aarde en de mens“, onthult geograaf Christian Grataloup nieuwe wetenschappelijke inzichten en moderne cartografie over het leven op aarde.

Deze atlas benadrukt de unieke positie van de aarde als thuisbasis voor leven en de dominantie van de mens over andere soorten. Een bijzonder fragment uit dit werk, gedeeld op Historiek.net, licht toe hoe vanaf de 15e eeuw Europa door kolonisatie het epicentrum van de wereld werd.

Handel

In de wereld van 1400 waren Eurazië en Afrika reeds lang met elkaar verbonden. Ondanks een terugval in de handel in de 14e eeuw, onder andere door de Zwarte Dood, bloeide de handel in de 15e eeuw weer op.

De zijderoutes en de Indische Oceaan vormden de kern van een wereldsysteem waarin vooral islamitische en Indiase kooplieden actief waren. Dit systeem kenmerkte zich door een onderscheid tussen kerngebieden, die industrieproducten exporteerden, en periferieën, die voornamelijk grondstoffen en slaven leverden.

Hulpbronnen

De mondialisering van de hulpbronnen begon in de 15e eeuw toen Europa verbindingen legde met voorheen geïsoleerde delen van de wereld, wat leidde tot verwoestende effecten op de inheemse bevolking door ziekten en koloniale wreedheid.

De Europeanen richtten zich eerst op mijnbouw en plantages en onderhielden deze economie via de massale deportatie van slaven. Later leidde de bevolkingsgroei ertoe dat Europeanen koudere overzeese gebieden gingen bevolken, waarmee de westerse wereld vorm kreeg.

De vraag waarom Europa een centrale rol in de wereldgeschiedenis ging spelen, wordt belicht door te wijzen op de kolonisatie van een groot deel van de wereld, waardoor een nieuwe geografische eenheid ontstond.

Hoewel Europa geen specifieke voordelen had ten opzichte van andere samenlevingen, veranderde dit aan het einde van de 19e eeuw met de industrialisatie en bevolkingsgroei, waardoor Europese staten een concurrentievoordeel verkregen.

Ook in andere samenlevingen had dit gekund, maar de beslissende troef voor Europa was dat men de zeeën overstak om verder te gaan dan de bekende wereld, om op zoek te gaan naar hulpbronnen die ter plaatse uitgeput waren of moeilijk te vinden.

Deze ontwikkelingen onderstrepen hoe Europa, ondanks zijn aanvankelijke perifere positie, uiteindelijk door expansie en kolonisatie het middelpunt van de wereld werd in de 15e en 16e eeuw. Een transformatie die niet alleen het wereldtoneel ingrijpend veranderde, maar ook de loop van de menselijke geschiedenis.