TERA PRETU – “Ik ben enorm teleurgesteld in de overheid. Verbijsterd ook, over zoveel domheid.” Het is 2016, Curaçao. Gerda Brand kijkt boos en strijdbaar voor zich uit. Naast haar staat buurvrouw Etty Akasio. Ze kijken allebei naar de zwartgeblakerde resten van het kartonnen huisje van hun buurman, Jamel Lomp. Ook zijn auto, naast het huis is volledig uitgebrand. “Een paar weken geleden in brand gestoken”, zegt Etty. Maandag komt hij vrij. “Niemand in Tera Pretu wil hem terug, niemand! Moeten er eerst doden vallen?”

De buurt onderstreept haar noodkreet met een handtekeningenactie. 35 buurtbewoners doen mee. Buurvrouw Etty is de nicht van Jamel. Iedereen op Tera Pretu is familie van elkaar. Haar man, Oswin is vorig jaar december met een machete aangevallen door Jamel. Die heeft daarop geschoten met een pistool en Jamel geraakt in de borst. Beiden moesten zitten. Oswin zit nog steeds vast, maar Jamel is alleen maar bedreiging ten laste gelegd.

In april heeft de rechter hem daarvoor veroordeeld. Tien maanden moet hij de cel in, waarvan vijf voorwaardelijk met aftrek van voorarrest. Hij heeft zijn straf maandag dus uitgezeten. Maar, niet onbelangrijk, in het vonnis staat ook dat Jamel zich voor de duur van één jaar moet laten behandelen in een psychiatrische kliniek. “En daar zit een kink in de kabel”, zegt Norman Serphos, woordvoerder van het Openbaar Ministerie in 2016. “Capriles heeft laten weten dat ze deze meneer niet kunnen opnemen binnen de instelling. Het is een man die soms heel agressief kan zijn en Capriles zegt dat ze daar niet op bemand zijn; ze hebben niet de faciliteiten om zulke mensen te behandelen.”

Geen titel

Volgens Serphos kan Capriles niet gedwongen worden Lomp op te nemen. “Ze zijn het niet verplicht, ook al ligt er een gerechtelijk vonnis. Trouwens ook de Reclassering trekt zijn handen af van de man, omdat zij niet veel kunnen als Capriles afhaakt. We hebben geen titel om hem langer vast te houden. Hij heeft zijn gevangenisstraf uitgezeten.”

Jamel Lomp is nu 56 jaar, maar in 2016 49 jaar oud. Hij heeft dan een groot deel van zijn leven in de gevangenis doorgebracht. In Nederland en in Engeland. Een psychiatrisch patiënt. Door de buurt wordt hij psychopaat genoemd. “Wij wonen hier nu veertien jaar in Tera Pretu”, zegt Gerda Brand. Zij runde samen met haar inmiddels overleden man Hans een thuisplek voor kinderen, jongeren en volwassenen met problemen.

“Vorig jaar kwam Jamel in ons leven, juli 2015. Hij kwam uit Nederland en begon een grote rechthoekige geul te graven in de mondi vijftig meter van ons huis. We dachten eerst dat het een man van stroomleverancier Aqualectra was. Maar al snel bleek dat hij hele andere bedoelingen had. Zo hoorden we dat hij in de buurt had gezegd dat de geul met tweesteens muurtje bedoeld was voor makamba’s; om ze daar te begraven.”

Volgens Hans begon Jamel mensen te bedreigen. “Ook mijn vrouw. Twee dagen later werd hij opgepakt, met groot politievertoon. Later werd hij veroordeeld voor bedreiging. Een hele opluchting voor ons, want nu waren we tenminste even van de dreiging verlost.”

Zijn koffer lag nog bij familie. Toen die de inhoud daarvan bekeken, ontdekten ze een psychiatrisch rapport uit Engeland. Daarin werd duidelijk dat Jamel een gevaarlijke man is, die in het Verenigd Koninkrijk inmiddels persona non grata was verklaard. Hij had in Engeland in een kliniek gezeten en verplegend personeel mishandeld.

Psychotisch

Gerda is psychiatrisch verpleegkundige en ziet in de stukken een beeld van een psychotische man, die niet in de gevangenis hoort, maar behandeld moet worden. “In hetzelfde rapport lezen we dat Jamel in Nederland is veroordeeld voor doodslag. Ook staat er dat Jamel voor altijd zou moeten worden opgenomen in een gesloten instelling. Hij kan niet beter worden, behandelen helpt niet.”

Na een vlucht uit Engeland, belandt Jamel in Amsterdam, waar hij wordt behandeld in een psychiatrische instelling. In oktober 2014 geeft hij aan terug te willen naar Curaçao. Hij krijgt zonder probleem een enkele reis en vertrekt. Gerda is daar nog het meest over verontwaardigd. “Hoe kun je een man met zo’n dossier naar Curaçao sturen? Dat moet opzet zijn, zo van: we zijn van hem af. Ik vind dat Nederland hierop moet worden aangesproken. Bovendien hij moet nog 62 dagen gevangenisstraf uit zitten daar.” Dat laatste is geen oplossing, erkent Gerda. “Deze man hoort niet in de gevangenis. Maar hij hoort ook niet in de maatschappij. De buurt loopt gevaar! Maar ook Jamel zelf.”

En dat gebeurt inderdaad. Jamel beschuldigt Oswin, zijn aangetrouwde neef, van diefstal van een fan uit z’n auto. Dat had hij via een satelliet gezien. Jamel wordt zo agressief, dat Oswin besluit met zijn gezin onder te duiken. Op 30 december 2015, komt hij samen met z’n vrouw terug om kleren op te halen. Als Jamel zijn buurman ziet pakt hij een machete, wikkelt die in een doek en loopt op het huis van Oswin af. Op de porch ontstaat een vechtpartij, waarbij Oswin onthoofd dreigt te worden. Hij weet zich los te rukken en pakt een pistool. Jamel wordt twee keer in zijn borst geraakt.

In verwarde toestand wordt hij naar het Sehos vervoerd, waar hij niet in bedwang kan worden gehouden en vlucht. De kogels zitten dan nog in zijn lijf. Bij Seru Chikitu wordt hij achterhaald, overmeesterd en gearresteerd. Oswin moet een jaar de cel in, Jamel vijf maanden met aftrek van voorarrest. En hij moet zich laten behandelen in een psychiatrische kliniek.

Capriles

Toenmalig directeur Waldi Oostburg van de Capriles kliniek wil niet praten over Jamel Lomp. “Ik mag op al uw vragen geen antwoord geven. Het gaat hier om het medisch beroepsgeheim en om informatie over een patiënt. Alles wat ik kan zeggen is dat we onze mening kenbaar hebben gemaakt aan het Openbaar Ministerie, zij weten ervan. Los van de zaak Jamel, geeft Oostburg toe dat Capriles patiënten kan weigeren. “Natuurlijk, wij hebben een eigen verantwoordelijkheid. De kliniek is zelfstandig. Ik ben verantwoordelijk voor de veiligheid van iedereen, inclusief mijn personeel en andere patiënten.”

Oostburg vindt dat Curaçao een groot probleem heeft als vonnissen niet kunnen worden uitgevoerd. “In Nederland hebben instellingen bepaalde veiligheidsniveaus. Opgelegd door de minister van Justitie. Je hebt algemeen psychiatrisch ziekenhuis, zoals Capriles. Dan heb je forensische klinieken en vervolgens heb je een tbs-kliniek. Dat is een gevangenis. Vooral die soorten instellingen zijn er regels. Op Curaçao hebben we helemaal niets.”

Volgens Oostbrug gaat het om veiligheid. “Het gaat niet om behandelen of niet. De vraag is simpel: hoe veilig is deze man of hoe veilig zijn andere patiënten in een instelling? Hoe veilig is het personeel? De veiligheid moet binnen redelijke grenzen gegarandeerd zijn en daarom heeft een minister van Justitie in Nederland veiligheidsniveau ’s vastgesteld. En die zijn op Curaçao niet aanwezig. Niemand stelt niets vast op Curaçao! En dan zeggen ze: zoek het maar uit. Nou, ik vertel u: we zoeken het niet uit!

Gevaar

“Het Openbaar Ministerie staat met de rug tegen de muur”, zegt Norman Serphos. Hij is het eens met Gerda, dat de buurt gevaar loopt. “De Officier van Justitie heeft contact met de politie van Bàndabou. We hebben speciale instructies gegeven en de politie houdt de situatie nauwlettend in de gaten. Meer kan op dit moment niet, we zullen er mee moeten leren leven.”

Een brief van gevangenispsychiater dr. Heijtel maakt nou juist dat onmogelijk, volgens Hans. “Die man schreef ons dat we van psychiatrische zorg van de heer Lomp niet veel hoeven te verwachten. In Engeland en Nederland was het nooit gelukt hem in het gareel te krijgen. In Engeland is hem verdere toegang verboden en in Nederland is hij uit gebanjerd middels een enkele reis naar Curaçao. Het enige dat hij ons adviseerde was om uit zijn buurt te blijven. Dat gaat lekker makkelijk als je buren bent!”

Heijtel had volgens Gerda al na de tweede veroordeling, in oktober 2015, volgens het gerechtelijke vonnis een ambulante behandeling moeten aanbieden, maar deed dat niet. “We hebben een klacht ingediend bij de Inspectie voor de Volksgezondheid. En daar vertelden ze dat er drie criteria zijn voor een zogenaamde KZ-verklaring. Er moet een stoornis worden vastgesteld, de patiënt moet een gevaar voor zichzelf en voor zijn omgeving zijn en er moet opvang zijn. Die eerste twee snap ik nog wel, maar die laatste? Wat is dat nou? Eigenlijk zegt de overheid tegen ons: u heeft een openhartoperatie nodig, maar we hebben geen operatiekamer, dus u bent weer gezond! Dat is toch te gek voor woorden?”

Nederland

Hans wil de vergelijking nog wel even doortrekken. “Als ik hier op Curaçao niet behandeld kan worden met een medische klacht, dan sturen ze me toch naar Miami, Bogota of Nederland? Waarom kan dat hier niet?”

Het Openbaar Ministerie zegt tegen Hans en Gerda wel bezig te zijn Jamel naar Nederland te krijgen. Maar in een brief van 23 maart dit jaar, schrijft officier van Justitie, Reagan Celestijn, dat ‘Ondanks alle inspanningen om de heer Lomp in een inrichting in Nederland op te doen nemen, is dit helaas niet mogelijk gebleken. Kort gezegd komt het neer op de vraag ‘wie voor zijn opname in Nederland moet betalen’. Aangezien een opname van de heer Lomp niet gebaseerd is op een Nederlands forensische kader, zijn er geen mogelijkheden om de heer Lomp vanuit Curaçao in Nederland op te doen nemen waarbij de kosten tevens door de Nederlandse Staat worden vergoed.’

Oplossing

Vrijdag 3 juni 2016 wordt Jamel Lomp opnieuw opgepakt. Vijf dagen zit de buurt in angst en spanning. Een avond en een ochtend met nieuwe bedreigingen aan het adres van de directe buren. “Dit keer hield de politie woord”, zegt Hans. “We hebben gebeld en ze kwamen meteen. Maar een oplossing is deze nieuwe arrestatie niet.”

“Er komt ook geen oplossing voor”, zegt Norman Serphos van het Openbaar Ministerie. “De gemeenschap is zo klein. We hebben misschien één zo’n patiënt per jaar. De kosten die dat met zich meebrengt zijn zo hoog, dat is niet in balans. Wij hebben voorgesteld om federaal een oplossing te zoeken. Een jeugdgevangenis samen met Sint-Maarten en Caribisch Nederland. Een TBS-kliniek.”

“Samendoen en de kosten delen. Daar wordt wel over gepraat, maar dat gaat nog jaren duren. Als het federale idee sowieso wordt opgepakt. Wij zijn daar voorstander van. Trek ook Aruba erbij. Sint-Maarten heeft net als Curaçao die instellingen nodig. Dat staat ook in de wet. Maar hoe bekostig je dat op 50.000 inwoners? Volgens de woordvoerder heeft Tera Pretu er weliswaar nu niets aan, maar de politiek is echt aan zet, niemand anders”, zegt Serphos.