Door René Zwart

Was Politiek Den Haag als het om de mensenrechten in het Koninkrijk gaat maar net zo alert als men is op hoe de Caribische partnerlanden met hun (eigen) financiën omgaan. Deze week laaide in de Tweede Kamer zowel bij de behandeling van de begroting Koninkrijksrelaties als bij een debat over de opvang van Venezolaanse vluchtelingen op Curaçao en Aruba de discussie op wanneer het Koninkrijk (lees: Nederland) in actie moet komen om in het geding zijnde mensenrechten te waarborgen. Staatssecretaris Raymond Knops van Koninkrijksrelaties en minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken trokken één lijn: de landen zijn zelf verantwoordelijk voor de mensenrechten binnen hun grenzen, want artikel 43 lid 1 van het Statuut luidt immers: Elk der landen draagt zorg voor de verwezenlijking van de fundamentele menselijke rechten en vrijheden, de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van het bestuur. Kennelijk omdat het de Nederlandse regering beter uitkomt negeren de beide bewindslieden lid 2 van datzelfde artikel: Het waarborgen van deze rechten, vrijheden, rechtszekerheid en deugdelijkheid van bestuur is aangelegenheid van het Koninkrijk.

Ja, heren Knops en Blok, u heeft gelijk dat de landen een eigen taak hebben. Maar dat ontslaat de Koninkrijksregering – en daar maakt u tweetjes deel van uit – niet van haar plicht te waarborgen dat de landen zich aan artikel 1 houden. Dat is u deze week – en niet voor de eerste keer – ook door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens onder de neus gewreven. De rekening voor de inhumane behandeling van een verdachte in een Sint Maartense politiecel is door dat Hof niet eens naar de postbus van het Koninkrijk gestuurd, maar linea recta naar de Staat der Nederlanden.

Een overtuigende bevestiging dat Nederland als de dominante partner in het Koninkrijk niet alleen moreel, maar dus ook in juridische zin verantwoordelijk is voor de eerbiediging van mensenrechten in de Caribische landen. En dat is ook pragmatisch gezien volstrekt logisch: voor kleine, in ontwikkeling zijnde landen als Curaçao, Aruba en Sint Maarten zijn sommige vraagstukken simpelweg te groot om op eigen kracht op te lossen. Dat geldt voor de gifuitstoot door de Isla, de voortdurend brandende afvalbergen in Philipsburg en op Aruba, de mensonterende toestand in de gevangenissen, de kwaliteit van en toegang tot het onderwijs en de gezondheidszorg en last but not least de rechtshandhaving.

Dat de Nederlandse regering niet staat te trappelen om de waarborgplicht te activeren is begrijpelijk. Want dat gaat geheid geld kosten en dat is, als het om de Caribische delen van het Koninkrijk gaat, precies de gevoeligste plek van Den Haag. Dat mag echter geen reden zijn burgers die lijden onder de schending van mensenrechten – zoals gedetineerden in de Point Blanche-gevangenis op Sint Maarten of de omwonenden van de Isla-raffinaderij op Curaçao – kwalijk te nemen dat zij in het Koninkrijk der Nederlanden wonen en daarom recht op bescherming hebben. Daarvoor moeten Knops en Blok bij hun voorouders zijn die uit winstbejag de eilanden hebben ingelijfd en bevolkt. Die mensenrechtenschending valt niet meer terug te draaien, reden waarom Nederland anno 2018 medeverantwoordelijk is voor het waken over de mensenrechten in het gehele Koninkrijk.

Enkele Kamerleden verweten deze week de regering altijd met het opgeheven vingertje klaar te staan om andere landen die het niet zo nauw nemen met mensenrechten de les te lezen, maar wegkijkt als die in het eigen Koninkrijk in de knel raken. Het is de hoogste tijd dat het parlement zijn licht bij onafhankelijke deskundigen opsteekt om vervolgens een grondig debat te wijden aan artikel 43 van het Statuut en dan natuurlijk wel het gehele artikel, dus inclusief lid 2. Niet alleen de oorwassing door het Europees Hof schreeuwt daar om, ook de constatering van de Raad voor de Rechtshandhaving ,,dat de staatsrechtelijke systematiek van controle, toezicht en waarborging binnen het Land en het Koninkrijk niet functioneert” is een niet te negeren terechtwijzing. En dan was er onlangs ook nog de waarschuwing van de Adviesraad Internationale Vraagstukken dat er ten aanzien van de mensenrechten een tweedeling dreigt in het Koninkrijk.