UTRECHT – Kerken in Nederland organiseren op 1 juni een symposium over de betrokkenheid en medeverantwoordelijkheid van kerken in de slavernij. Waren zij een verlengstuk van de koloniale overheid? Hoe verhielden kerken zich vanuit hun geloofsopvatting en bronnen tot het systeem van slavernij? Hoe werkt het slavernijverleden tot op de dag van vandaag door in de geloofsgemeenschappen die uit die geschiedenis zijn voortgekomen? Hoe kunnen kerken in Nederland bijdragen aan reparatie en herstel van verhoudingen? Hoe kunnen zij zich bevrijden van de last van het verleden?

Het symposium is georganiseerd voor de Netwerkgroep Heilzame verwerking slavernijverleden van de Raad van Kerken in Nederland, het onderzoeksproject ‘Church and Slavery in the Dutch Empire: History, Theology and Heritage’ (PThU, VU en University of Curaçao), NiNsee en Caribische & Surinaamse kerken.

Een komma, geen punt
Kerken waren op allerlei manieren betrokken bij het systeem van slavernij. In Nederland hebben de kerken dat ook erkend en uitgesproken in een verklaring uit 2013. Dit citaat uit de verklaring van 2013 is nog steeds relevant:

“We realiseren ons dat we te laat spreken, te weinig op het goede moment de goede inzichten hebben gehad en ons hebben laten leiden door misplaatst winstbejag en machtsmisbruik. Het is een vorm van onrecht, die doorwerkt tot in de huidige generatie toe, waar een deel van onze samenleving is gebouwd op misbruik van anderen en waar discriminatie onvoldoende wordt uitgebannen. Er zijn vele zaken die we niet meer kunnen veranderen. We erkennen nazaten van de slaven dat we veel leed hebben veroorzaakt. We spreken de wens uit om samen met hen en samen met allen die gerechtigheid en vrede willen dienen te zoeken naar een samenleving waarin menswaardig leven, vrijheid, verantwoordelijkheid, solidariteit en respect elementaire waarden zijn. We hopen op een gezamenlijke inzet voor de samenleving, omdat we ons realiseren dat ook vandaag de dag gelijkwaardigheid van mensen allerminst vanzelfsprekend is en iedere keer weer ontdekt, verworven en verdedigd zal moeten worden.” Raad van Kerken

De verklaring heeft niet echt een vervolg gekregen, alsof het een eindpunt was. Zo was het niet bedoeld, zeggen de kerken nu.

Het debat over het slavernijverleden is na de excuses van premier Rutte op 19 december 2022 een nieuwe fase ingegaan. Zijn historische speech in het Nationaal Archief oogstte van alle kanten veel lof. Hooggespannen zijn nu de verwachtingen ten aanzien van het vervolg. Immers de excuses zijn niet het eindpunt. We zetten vandaag, zo zei Mark Rutte, een komma, geen punt. We delen niet alleen het verleden, ook de toekomst.

Programma

Het symposium wordt gemodereerd door Minella van Bergeijk. ds. Daniëlle Dokman, Luthers predikant Paramaribo (Suriname), verzorgt de openingsspeech.

Vier casussen over de rol van de kerken in het verleden worden, met een introductie van dr. Martijn Stoutjesdijk (onderzoeker PThU), aansluitend besproken:

• De kerken op Suriname: ds. Edgar Loswijk (EBG Suriname) i.s.m. Mildred Caprino (historica bisdom Paramaribo)
• Winti en het Surinaams christendom: Marian Markelo (wintipriesteres)
• De kerken op de Caribische eilanden: prof. dr. Rose Mary Allen (hoogleraar University of Curaçao)
• De kerken in Indonesië: drs. Wim Manuhutu (docent VU)

Na een groepsgesprek naar aanleiding van deze introductie en casussen zal het boek Gids kerken en slavernijverleden door dr. Dienke Hondius (onderzoeker VU) worden gepresenteerd, volgt de presentatie van het EBG-onderzoek door onafhankelijk onderzoeker Maurice San A Jong en is er een panelgesprek over de rol van de kerken in heden en toekomst.

Panelleden daarbij zijn: Mgr. Karel Choennie (bisdom Suriname), ds. Danielle Dokman (Lutherse kerk), ds. Verry Patty (GIM, Molukse Evangelische Kerk), ds. René de Reuver (PKN) en ds. Johannes Welschen (EBG)

Het symposium wordt afgesloten met een viering, georganiseerd door de Utrechtse Stedelijke Raad van Kerken (USRK). Na afloop is er ruimte voor verdere ontmoeting en gesprek.

• Flyer Kerken en Slavernij