WILLEMSTAD – Stanley Bodok reflecteert op de huidige staat van corruptiebestrijding op Curaçao, ruim tien jaar na het onderzoek van Transparency International (TI) naar het Nationale Integriteit Systeem (NIS). TI’s rapport uit 2013 gaf een reeks aanbevelingen voor het versterken van de integriteit van instituties, waarbij de publieke sector en politieke partijen als zwakke schakels werden aangewezen. Ondanks enige vooruitgang, zoals een toename in publieke bewustwording en enkele strafrechtelijke onderzoeken, blijft de implementatie van transparantie en verantwoording achter. Hij heeft kritiek op het gebrek aan structurele verandering en het uitblijven van effectieve opvolging van TI’s aanbevelingen.

door | Stanley Bodok

Waar staan we nu, ruim tien jaar na het Transparency International onderzoek “Nationale Integriteit Systeem” (NIS) van Curaçao?

De staatssecretaris Koninkrijksrelaties is volgens persberichten in gesprek met Transparency International Nederland over zijn behoefte aan zicht op corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Curaçao is volgens het Statuut zelf verantwoordelijk voor vele, voornamelijk interne, aangelegenheden. Het Koninkrijk heeft tot taak het waarborgen van mensenrechten en deugdelijk bestuur. Die verantwoordelijkheid kan hebben geleid tot de voormelde behoefte van de staatssecretaris.

Transparency International heeft ruim tien jaar geleden markante aanbevelingen gegeven om de strijd tegen corruptie aan te binden.

Het was vorig jaar, in juli 2023, ruim tien jaar geleden dat Transparency International de resultaten van een uitgebreid onderzoek volgens het ‘Nationale Integriteit Systeem’ presenteerde. De integriteit van instituten en organisaties in Curaçao is in kaart gebracht. Ik verwijs naar in het oog springende aanbevelingen.

De publieke sector en politieke partijen zijn de zwakste schakels.

Transparency International heeft de invoering van juiste procedures aanbevolen ter versterking van de integriteit van de instituties. Procedures moeten duidelijkheid verschaffen over hoe om te gaan met misstanden en bescherming bieden aan klokkenluiders in alle sectoren van het eiland.

Corruptie is niet geïsoleerd; het gaat dwars door instituties en sectoren heen. Slechts door hechte samenwerking die de sectoren overstijgt, is het mogelijk te voorkomen dat corruptie straffeloos blijft. Het is van belang dat eenieder zich bewust is van zijn rechten en plichten en gekozen politici verantwoordelijk stelt, aldus het rapport.

Transparency International conclsudeert dat politieke partijen en politici de neiging hebben de partijdiscipline boven de verantwoordelijkheid van leden van het Parlement te stellen. Hetzelfde geldt voor politici die deel uitmaken van de regering. Dit brengt schade toe aan de noodzakelijke onafhankelijkheid van beide organen. Het meest zorgbarend is het vervagen van de noodzakelijke scheiding van de uitvoerende macht en de wetgevende macht. Het gevaar bestaat dat de volksvertegenwoordiging dan in onvoldoende mate de regering controleert en corrigeert zoals de grondwet vereist.

Ombudsman en Algemene Rekenkamer

De Ombudsman en de Algemene Rekenkamer zijn essentieel voor een goed functionerende democratie.

In tegenstelling tot de politieke partijen zijn de Algemene Rekenkamer en de Ombudsman relatief solide en hebben de potentie Curaçao te beschermen tegen diegenen die ongestraft aan corruptie doen. Helaas wordt die potentie volgens Transparency International tenietgedaan door zwakheden in andere sectoren, zoals de pers.

De pers zou beter moeten bijdragen tot de integriteit van de samenleving, maar is niet in staat of onvoldoende opgeleid om onderzoeksjournalistiek te beoefenen. De pers is ook te afhankelijk van financiers. Maatregelen om de integriteit van mediapersoneel te garanderen zijn schaars, aldus het rapport van Transparency International.

Naleving van transparantie wet- en regelgeving

Er is vaak een groot verschil tussen wat de wet voorschrijft en de toepassing ervan door het Parlement en de regering.

Rapportages die de wet openbaarheid van bestuur vereist, worden niet consistent en systematisch gepubliceerd, aldus Transparency International ruim tien jaar geleden.

Niet enthousiast

Corruptie grijpt overal om zich heen. Het rapport van Transparency International is lijvig, belicht de noodzaak van corruptiebestrijding in heel de samenleving en – terecht – vanuit veel invalshoeken.

Het is begrijpelijk dat het rapport door sommigen in de samenleving met minder enthousiasme werd ontvangen. In het bijzonder door burgers die kritisch kijken naar het functioneren van de samenleving en de gevolgen van corruptie en wanbeleid kunnen traceren naar misstanden in de dienstverlening aan burgers, ondermijning van de democratie, schending van mensenrechten en armoede. Gevolgen die – toen al – urgent om correctie schreeuwden. Kritische burgers kunnen ongeduldig zijn.

Maar naast de veelzijdige aanbevelingen had Transparency International ook concrete aanbevelingen aan de hand waarvan Curaçao haar strijd tegen corruptie op planmatige wijze had kunnen aanvangen. Resultaten hadden dan gemeten en geëvalueerd kunnen worden en de voortgang gemonitord.

Aanbevelingen

Transparency International heeft in 2013 de aandacht gevestigd op de volgende korte lijst van aanbevelingen. Op die manier werden schijnwerpers gericht op specifieke ‘bomen in het bos van aanbevelingen’:

1. Transparency International beveelt Curaçao het Verdrag van de Verenigde Naties tegen corruptie urgent te tekenen, en een plan te ontwikkelen voor implementatie en naleving ervan.
2. Alle sectoren moeten een hoger niveau van transparantie nastreven in al hun activiteiten, interne procedures en financieringsbronnen.
3. Financiering van politieke partijen verdient bijzondere aandacht.
4. De overheid dient organisaties die toezien op de naleving van wet- en regelgeving met voorrang te versterken zodat zij vervolgonderzoek kunnen doen naar aanleiding van signalen van de Algemene Rekenkamer en de Ombudsman.
5. De regering moet bewerkstelligen dat de publieke sector onafhankelijker wordt en tegelijkertijd beter verantwoording aflegt.

Welke ministeries zouden zich geroepen moeten voelen om voortouw te nemen in de strijd tegen corruptie? Is er sprake van een sense of urgency?

Of welke ministeries hebben een plan van aanpak, al dan niet naar aanleiding van het NIS-rapport, indien volgens het rapport de publieke sector en politieke partijen grote risicofactoren zijn?

De website van het Ministerie Bestuur, Planning en Dienstverlening opent met de statement dat een goed functionerend openbaar bestuur en democratische rechtsstaat tot de primaire taken van het ministerie behoort.

De website van het Ministerie van Algemene Zaken benoemt de zorg voor de kwaliteit van de rechtsstaat als belangrijke taak:

“Het Ministerie van Algemene Zaken draagt zorg voor de kwaliteit van de rechtsstaat, …, duurzame koninkrijksrelaties en buitenlandse betrekkingen, versterking van de nationale identiteit en waarborging van de nationale veiligheid.”

Het Ministerie van Justitie stelt te zorgen voor de rechtsstaat en te zorgen voor een veiliger en rechtvaardiger samenleving:

“Het ministerie van Justitie zorgt voor de rechtsstaat in Curaçao, zodat mensen in vrijheid kunnen samenleven, ongeacht hun levensstijl of opvattingen. Justitie werkt aan een veiliger en rechtvaardiger samenleving door mensen rechtsbescherming te geven en waar nodig in te grijpen in hun leven. Soms is dat een ingrijpende maatregel, soms worden nieuwe perspectieven geopend. Altijd zijn het ingrepen die alleen Justitie kan en mag doen. Recht raakt mensen.”

Drie voorbeelden van nu

1. Volgens persberichten heeft de Raad van Ministers van Curaçao pas in maart dit jaar stappen genomen om het anti-corruptieverdrag te ratificeren. Wat de status van het traject op dit moment is, is niet bekend.
2. Onlangs heeft de Minister van Bestuur, Planning en Dienstverlening bij het Parlement een verslag ingediend dat duidelijkheid moet verschaffen omtrent de financiering van politieke partijen. De meeste politieke partijen, waaronder al de regeringspartijen, hebben verzuimd te voldoen aan de wettelijke rapportageplicht. (Bron: Curaçao.nu “Meeste partijen geven geen inzage in hun partijfinanciering,” 15-07-2024)
3. De Rijksministerraad heeft onlangs besloten om op advies van de voormelde staatssecretaris het financieel toezicht op Curaçao en Sint-Maarten met drie jaar te verlengen, tot en met 2027, vanwege het ontbreken van adequaat financieel beheer.

Heeft Curaçao de laatste tien jaar vooruitgang geboekt in haar strijd tegen corruptie?

Hier volgen drie korte reacties van mensen met affiniteit voor het onderwerp.

“Curaçao heeft weinig vooruitgang geboekt in de strijd tegen corruptie sinds het TI-rapport. Hoewel er vonnissen zijn, blijven veel onderzoeken onopgepakt, wat de perceptie versterkt dat corruptie loont. Een wegkijkcultuur en ‘if you can’t beat them, join them’-mentaliteit voeden deze integriteitscrisis en normaliseren corrupt gedrag.” – Miguel Goede

“Velen van ons waren niet tevreden met het TI-rapport van 2013 omdat het de twijfels die we hadden aangaande de rechtmatigheid van de screening van kabinet-Schotte niet heeft geadresseerd. De heer Schotte heeft ervoor gezorgd dat er een grootschalig onderzoek werd uitgevoerd. Daardoor is de screening zelf buiten schot gebleven.

Het algemene beeld dat het rapport ons ongevraagd heeft gegeven is meer geluk bij een ongeluk. Dat geluk heeft ons land echter niets opgeleverd omdat de overheid de aanbevelingen van TI 10 jaar lang niet heeft opgevolgd.

We hebben geen nieuw onderzoek van TI nodig om vast te stellen dat de situatie onveranderd is gebleven. TI zou dan immers met minimale inspanning een disproportioneel honorarium kunnen opstrijken.

“Mijn diagnose en aanbeveling, kort en bondig: wij weten al dat er weinig daadkracht is. Stel dan concreet vast welke stappen de overheid moet nemen om de overheid corruptiebestendig te maken, alsmede de sancties die zullen volgen indien de overheid nalaat aan de afspraken te voldoen.” – Ruben Suriel

Zij was destijds (2012-2013) de hoofdonderzoeker van de National Integrity Assessment Curaçao van Transparency International. Nelly Schotborgh.

“Op de vraag of Curaçao de laatste 10 jaar vooruitgang heeft geboekt in haar strijd tegen corruptie, is een eenduidig antwoord niet te geven.

Er is meer publieke volwassenheid ontstaan als het gaat om integriteit en corruptie; het bewustzijn en de mondigheid zijn toegenomen. Ook hebben er de afgelopen jaren verschillende strafrechtelijke onderzoeken naar omkoping plaatsgevonden, waaronder naar een voormalig minister-president en naar potentiële strategische partners van de Refineria di Kòrsou.

Echter, er is tegelijkertijd een gebrek aan transparantie in belangrijke processen zoals vergunningverlening, aanbestedingen en de financiering van politieke partijen. Dit maakt het moeilijk om corruptie effectief aan te pakken en zorgt voor een laag niveau van publieke verantwoording. En dit is de afgelopen jaren zeker niet beter geworden.” – Nelly Schotborgh

---

Over de schrijver van dit artikel

Stanley Bodok is naast Curaçaos burger, een British College of Journalism afgestudeerde Freelance Writer and Journalist met speciale aandacht voor governance en gezondheidszorg.

Na zijn opleidingen bedrijfs/bestuurskunde en gezondheidszorgmanagement heeft hij ruim dertig jaar gewerkt bij de overheid, in de gezondheidszorg van Curaçao. Daarna heeft hij als vrijwilliger verschillende Curaçaosche burgerorganisaties ondersteund.

---