WILLEMSTAD – Op donderdag 28 december, in de avonduren, is Ruth Zefrin, de Grote Dame van het Curaçaose Onderwijs, overleden. Zij werd 96 jaar. Ruth, zoals zij door iedereen respectvol werd genoemd, heeft de Curaçaose onderwijssector actief en positief gediend van 1947 tot 2010.

door | Sygmund ‘Broer’ Montesant

Wij voelen het als onze plicht om dit ‘In memoriam’ te schrijven, zodat actieve generaties zich een van de weinige mensen zullen herinneren die, zonder veel ophef, een belangrijke en grote bijdrage heeft geleverd aan hun vorming. Ruth was bijna twintig jaar het hoofd van de Berg Carmel College. Zij was Inspecteur van Onderwijs en directeur van het CLO., het Centrum voor Leermiddelenontwikkeling, een afdeling van het Departement van Onderwijs van de Nederlandse Antillen.

Een meesterlijke leerkracht die elke uitdaging met aanstekelijk positivisme benaderde. Boven alles was Ruth een ontwikkelaar van onderwijsmethoden en didactisch materiaal. Toen in de jaren ’50 de Broeders van Zwijsen in Tilburg begonnen na te denken over een Antilliaanse methode voor het leren van Nederlands voor Papiamentssprekende basisschoolleerlingen, werd Ruth gevraagd om samen met Broeder Anton de ‘Zonnig Nederlands-methode’ te ontwikkelen, die rekening hield met de kenmerken van de Papiamentse taal. De methode was gebaseerd op ons zinsconstructiesysteem, ons geluidssysteem en onze uitspraak, en leerde basisschoolleerlingen de Nederlandse equivalenten.

Generaties

Generaties uit de jaren ’60, ’70, ’80, ’90 en een deel van het eerste decennium van de 21e eeuw leerden Nederlands in een omgeving waar Papiaments – niet Nederlands – de meest gesproken taal was. Ruth, met haar uitgebreide kennis van Papiaments en Nederlands, was instrumenteel in de ontwikkeling van de ‘Zonnig Nederlands-methode’. Achtereenvolgende generaties uit Curaçao, Aruba en Bonaire leerden Nederlands gedurende de zes jaar van basisonderwijs met de zestien dikke boeken van Zonnig Nederlands, een methode die zeker vooruitstrevend was voor zijn tijd.

In de jaren ’60 en ’70, toen migrantengroepen naar Nederland kwamen voor werk dat Nederlanders zelf niet wilden verrichten, paste Nederland de principes van de methode ‘Zonnig Nederlands’ toe om de kinderen van deze migranten Nederlands te leren. Dit proces verliep gemakkelijker dan in ons geval, omdat deze kinderen zich in een Nederlandstalige omgeving bevonden. Hier hoorden, spraken, lazen en schreven zij dagelijks in het Nederlands, waardoor zij effectiever in deze taal konden communiceren.

‘Speel je met ons mee’ (1970) is een rekenmethode voor zesjarigen die Ruth schreef direct na ‘Zonnig Nederlands’. In 1970 werd ook de methode Lesa bon voltooid, een methode voor zesjarigen om in het Papiaments te leren lezen. In verband met de publieke discussie over Papiaments en Nederlands op school in die tijd (ook), vond de toenmalige minister van Onderwijs het niet verstandig om ‘Lesa bon’ te publiceren. Hoewel de methode onder embargo stond, hadden bepaalde momenten speciale scholen toegang tot het materiaal en werd het lange tijd gebruikt.

Eind jaren ’70 werd gestart met Praktisch Beroepsonderwijs, PBO. Voor de PBO-studenten schreef Ruth de methode Nos por (1979). Een andere methode die in combinatie met ‘Zonnig Nederlands-methode’ door alle basisscholen werd gebruikt, is ‘Derde stap’. Van 1983 tot het eerste decennium van deze eeuw leerden kinderen Nederlands lezen met ‘Derde stap’. Welk kind of volwassene uit de jaren ’80 en later herinnert zich niet de figuren Ronnie, Norman, Emma en Elsa? Allemaal werken van Ruth.

Voor het Papiaments als vak – en dus niet als instructietaal – kon worden onderwezen in 1986, produceerde het Sede di Papiamentu van het Eilandgebied Curaçao de methode Papiamentu nos idioma, waarvan Ruth mede-auteur was. Ruth was ook een van de auteurs van Trampolin, een methode in het Papiaments voor het basisonderwijs. Tussen al haar werk aan het ontwikkelen van onderwijsmethoden en het produceren van didactisch materiaal, slaagde Ruth erin een aantal boeken voor kinderen te schrijven in Papiaments en Nederlands, en produceerde ze ook enkele Big Books voor onze kleintjes.

Analfabetisme

Na haar ‘professionele carrière’ te hebben beëindigd in 1987, ging Ruth met pensioen, maar bleef niet stilzitten. Toen de Mijnmaatschappij sloot, waren er plotseling een aantal ongeschoolde werknemers op straat, van wie sommigen niet konden lezen of schrijven. Om te helpen, richtte Ruth in 1989 samen met onder anderen Jenny Fraai de ProAlfa Foundation op. Jarenlang vocht Ruth en haar ProAlfa tegen (functioneel) analfabetisme in onze gemeenschap.

Vanuit haar idealisme pleitte Ruth ervoor dat iedereen op Curaçao kon lezen. Ruth was ervan overtuigd dat dit logischerwijs en van nature gemakkelijker zou zijn in het Papiaments voor de Papiamentssprekende jeugd van Curaçao, net zoals elk land zijn inwoners leert lezen in de moedertaal/eerste taal van het land.

In dit opzicht heeft Ruth nooit enige vreemde taal verwaarloosd en vanwege onze culturele, geografische, politieke en sociale situatie pleitte Ruth voor meertaligheid voor ons volk. Op 1 december 2023 lanceerde het Nationaal Instituut voor Taal Curaçao (INIC) het concept van multilinguale co-existentie voor de vier meest gebruikte talen op Curaçao, namelijk Papiaments, Nederlands, Engels en Spaans, als een startpunt in het taalbeleid van het land Curaçao. Ruth’s wens zal op een dag werkelijkheid worden en hieruit kunnen we concluderen dat Ruth’s bijdrage aan ons onderwijs, onze taal en de vorming van ons volk van unieke waarde is en zal blijven.

Erkenning

Aan het einde van de 20e eeuw en het begin van de 21e eeuw ontving Ruth verschillende erkenningen van onder andere de Eilandregering van Curaçao, FIdE-Fundahon pa Inovashon di Enseñansa, nu SIGE-Centro pa Inovashon i Guia Edukashonal, FPI-Fundashon pa Planifikashon di Idioma, nu INIC-Nationaal Instituut voor Taal Curaçao, de Raul Römer Foundation en de Pierre Lauffer Foundation. Ruth heeft ook de zo begeerde Zilveren Chapi-onderscheiding gekregen.

In onze reguliere ontmoetingen gingen onze gesprekken altijd over haar werken en haar bijdrage aan ons onderwijs, en elk jaar vierden we samen onze verjaardag op 18 september. We zijn Ruth eeuwig dankbaar voor haar waardevolle werk, niet alleen voor ons onderwijs, maar ook voor onze taal en voor het helpen verheffen van ons volk.

In de laatste weken voor haar dood verloor Ruth haar spraak, maar ze kon alles horen en begrijpen en communiceerde met haar altijd aanwezige glimlach, waardoor we begrepen dat ze blij was met het bezoek en de aandacht en dat het goed was.

Beste Ruth, Grote Dame van ons Onderwijs, nogmaals bedankt en rust zacht met je eeuwige glimlach.