Na tientallen jaren van procederen halen inwoners van Curaçao opgelucht adem. De overheid moet na hoger beroep duidelijke regels stellen om luchtvervuiling tegen te gaan. Nieuwe regels moeten per direct gelieerd zijn aan internationale gangbare normen. De uitspraak van gisteren is een kopie van de uitspraak in Eerste Aanleg.

Redactioneel commentaar | Dick Drayer

Clean Air Everywhere spande het proces aan met tientallen bewoners die dagelijks de giftige rook van de Isla-raffinaderij moeten inademen. Na zes jaar procederen stelt de rechtbank ook in hoger beroep vast dat het land onrechtmatig handelt door luchtvervuiling niet aan te pakken en de bevolking niet in te lichten.

Het hof heeft een nauwkeurige uiteenzetting gegeven van de punten waarop het land niet doet wat ze zou moeten doen. Niet alleen vandaag, maar al sinds jaar en dag.

Augustusvonnis

In het zogenaamde augustusvonnis al stelde het Gerecht vast dat de overheid onrechtmatig handelde door geen deugdelijke normenstelsel vast te stellen voor het eiland. Ook hebben opeenvolgende regeringen effectieve maatregelen achterwege gelaten om eigen burgers tegen gezondheidsrisico’s te bescherming en heeft het ook nog eens nagelaten de inwoners van Curaçao te informeren over of te waarschuwen tegen luchtverontreiniging en de risico’s daarvan.

De overheid krijgt nu in hoger beroep weer een ernstige tik op de vingers door een causaal verband tussen luchtvervuiling en gezondheidsschade van bewoners onder de rook te ontkennen. De overheid gaat daarmee volgens de rechters geheel voorbij aan het internationaal erkende verband tussen de uitstoot van fijnstof en zwaveldioxide bij bepaalde waarden en gezondheidsrisico’s.

De overheid had daarom volgens de rechters in deze zaak het causaal verband tussen de uitstoot en de klachten niet moeten betwisten maar deze betwisting handen en voeten moeten geven. Juist omdat je niet weet zeker weet of de bevolking wel veilig is. De Curaçaose overheid had juist effectieve en proportionele maatregelen moeten nemen om ernstige en onomkeerbare milieuschade te voorkomen.

Gewicht

Het is aan de overheid van Curaçao om verantwoordelijkheid te nemen voor de bewaking van de luchtkwaliteit ongeacht de bron van de luchtvervuiling en daarin keuzes te maken, zegt het Hof. Bovendien heeft de overheid een ruime beoordelingsruimte bij de afweging van de verschillende relevante belangen van de betrokken burgers, de betrokken bedrijven, de samenleving in haar geheel in relatie tot de overheidsmiddelen.

Waar het om gaat is dat de Curaçaose overheid bij zijn belangenafweging voldoende gewicht (due weight) toekent aan het zwaarwegende belang van de betrokken burgers om te worden gevrijwaard van aantasting van hun grondrechten.

Indien bij die belangenafweging wordt uitgekomen op een keuze waarbij sprake is van een (voortzetting van) de aantasting van de grondrechten, is het aan de overheid om concreet en goed onderbouwd uit te leggen en te rechtvaardigen dat en waarom de belangenafweging is uitgevallen zoals die is.

Maar de rechters vragen zich af of de door de overheid gevreesde economische rampspoed – als de raffinaderij zich moet houden aan strenge milieunormen – wel kan worden afgeleid uit de overgelegde interne rapporten. Ook is een vraag of niet eerder, zeker nu die optie al in de WHO-guidelines van 2005 wordt vermeld, aan (de nu in de Ministeriële Regeling vastgelegde) interim targets had kunnen worden gedacht.

Wat daar ook van zij, het lijkt er vooral op dat de overheid in het verleden alleen, althans met name, oog heeft gehad voor de voordelen van de voortzetting van de raffinaderij en de aanverwante bedrijven en nauwelijks, althans maar in zeer beperkte mate, oog heeft gehad, dan wel heeft willen hebben, voor de nadelen voor milieu en gezondheid die deze industrie op de locatie aan het Schottegat met zich brengt en heeft gebracht.

Rekenschap

Illustratief in dit kader is dat het Land, ondanks dat in de vergunning was voorzien in de mogelijkheid om de milieunormen te evalueren en aan te scherpen en ondanks het feit dat Isla in 2002 ook een verzoek in dat kader heeft gedaan, niet van deze mogelijkheid gebruik is gemaakt. Ook in hoger beroep is niet gebleken dat de overheid enig gewicht heeft toegekend aan de economische nadelen van de luchtverontreiniging op, bijvoorbeeld, het gebied van toerisme en medische kosten.

Het staat voor de rechters vast dat internationaal wordt gestreefd naar een schonere wereld waarbij de focus meer en meer op schone en duurzame energie komt te liggen. Gelet daarop is niet begrijpelijk dat Curaçao niet meer oog heeft gehad voor de nadelen voor het milieu en de klachten verbonden aan de Isla- en BOO-installaties. Volgens de rechters is niet gebleken dat de overheid zich daarvan rekenschap heeft gegeven.

Al met al heeft Curaçao volgens de rechter maar heel beperkt, en ook in hoger beroep niet afdoende, inzicht gegeven in de toegepaste belangenafweging. Of en zo ja, hoe het belang van de betrokken burgers in het benedenwindse gebied een rol heeft gespeeld in de belangenafweging is niet inzichtelijk geworden.

Dit belang lijkt volgens het Hof geheel uit het oog te zijn verloren.

Wetgeving

Dat inmiddels sprake is van de Ministeriële Regeling met nieuwe normering geeft geen aanleiding om de veroordeling in Eerste Aanleg van januari 2019 te vernietigen. Het Hof vraagt zich af of deze Regeling wel van een voldoende deugdelijke wettelijke basis is voorzien om als een deugdelijke normstelling te gelden in de zin van artikel 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM).

Bovendien is de wetgever, het parlement hier niet aan te pas gekomen. daardoor bestaat er een kans dat de Regeling wordt ingetrokken door een opvolgend minister of dat de regelgeving anderszins wordt teruggedraaid.

Alleen al om die reden moet het vonnis uit 2019 stand houden en als stimulans gelden om te komen tot een normenkader waar de wetgever zich wel over heeft gebogen, aldus het Hof. Zeker gelet op de lange periode waarin de overheid van Curaçao heeft nagelaten due weight te geven aan het belang van zijn eigen burgers om gevrijwaard te blijven van vervuilde lucht en de daarmee gepaard gaande gezondheidsschade.

Corc

De uitspraak moet een domper zijn voor de opvolger van PdVSA als exploitant van de Curaçaose raffinaderij. Het bedrijf heeft in een eerder stadium aangegeven te willen meewerken aan betere en strengere normen, maar dan wel geleidelijk in de komende 15 jaar. In een reactie stelt het consortium dat de uitspraak van het Hof impact heeft op hun businessmodel.

Het overnameplan was namelijk gebaseerd op de huidige milieu-onvriendelijke situatie. Kennelijk heeft Corc bv. net als de overheid van Curaçao geen due weight gegeven aan het belang van inwoners van het eiland om gevrijwaard te blijven van vervuilde lucht.

Een slechte start derhalve en weinig hoopgevend voor de komende jaren.

—–

Geraadpleegde bronnen:

• Regeringsakkoord kabinet Rhuggenaath
• Vonnis in Eerste Aanleg, mr Th. Veling
• Pleidooi Clean Air Everywhere in hoger beroep, mr O.E. Kostrzewski en mr. A.K.E. Henriquez
• Akte van Appel/Memorie van Grieven Overheid Curaçao in hoger beroep, mr. W.R. Flocker en mr. E. Kleist
• Corc Press release 8 jan 2021
• Strategie Nota Luchtkwaliteitsnormen, juni 2020
• Ministeriele Regeling Welstandcriteria voor Luchtkwaliteit
• Vonnis in hoger beroep, rechters Scholte, Carmelia en Meijer

---

• 
  Grote financiële en milieurisico’s door stilstand raffinaderij
• 
  Curaçao zet in op zero-emissie vrachtwagens en bussen
• 
  Jongeren steunen recycling met Green & Clean Curaçao
• 
  Hofi Mango heropent haar deuren
• 
  Recordhoeveelheid afval gestort bij Selikor: 32 miljoen kilo