AMSTERDAM – Hoe kijken mensen binnen het Nederlandse Koninkrijk naar duurzaamheid? Dat onderzocht fotografe Sharelly Emanuelson voor het Rijksmuseum en het leidde tot de expositie Document Nederland 2022. “We hebben meer perspectieven op de eilanden om dichter bij elkaar te komen.”

_{Tekst: Melissa Stamper | Caribisch Netwerk, Beeld: Dick Drayer | Curacao.nu}

Als fotograaf kon ik snapshots maken om te laten zien dat duurzaamheid breder is. En als je kijkt vanuit het koninkrijk, dan zijn er veel grotere vragen die wij als mens ons kunnen stellen.”

Met de vraag – hoe vinden wij evenwicht tussen de behoefte aan innovatie en de noodzaak om de planeet te beschermen- op zak, begon Emanuelson aan haar reis langs de Caribisch Nederlandse eilanden. Deze invalshoek van anders kijken naar duurzaamheid sloot bovendien aan bij haar academisch onderzoek, getiteld ‘Biba Dushi den Mal Tempoe’.

De fotografe merkte dat het perspectief van duurzaamheid in Europa verschilt van op de eilanden: In Nederland is het uitgangspunt van duurzaamheid gebaseerd op het ideologische en op de eilanden is dat meer gebaseerd op noodzaak.

De duurzaamheid van een product op de eilanden is bijvoorbeeld langer dan in Nederland. Op de eilanden wordt een huisbezem na gebruik een balkonbezem en uiteindelijk een tuinbezem. Terwijl in Nederland de bezem sneller wordt vervangen.

“Het zijn kleine handelingen waar we eigenlijk niet bij stilstaan en die bepalend zijn hoe we omgaan met producten en het hergebruik ervan. Soms heeft het ook een esthetische waarde die anders is en dat is intrinsiek op de eilanden te zien. Dat zijn aspecten waar je rekening mee moet houden en als je op zo’n manier ernaar gaat kijken, is dat ook een vorm van creativiteit en innovatie.”

Veel mensen veronderstellen dat het hergebruik komt door geldgebrek, maar volgens Emanuelson is de oorzaak ook dat ze op de eilanden andere zaken belangrijker vinden.

“Zo zie je dat men op de eilanden eerder een auto koopt dan men het geld investeert in een huis. Dat is dan een bepaalde mindset. Als we niet de tijd nemen om na te denken waarom onze mensen zulke beslissingen nemen, kunnen we dingen afdwingen onder de naam duurzaamheid. Maar hoe dan?”

Ze vervolgt: “Iemand die de tentoonstelling gaat kijken, krijgt een eigen blik op deze vraagstukken en kan dan naar de wereld met andere ogen kijken en ook anders met elkaar over praten.”

Eilanden onderling verschillen ook, zegt Emanuelson . “Wij kunnen ons op de ABC-eilanden niet voorstellen wat de eilanden Saba, Statia en Sint-Maarten al die jaren elke keer doorstaan. Op de SSS-eilanden zie je dat de erosie meer zichtbaar is, omdat ze meer heuvelachtig zijn. Waardoor je sneller ziet hoe het land aangetast wordt en het effect van erosie.”

Dat betekent, zegt de fotografe dat we anders denken over klimaatverandering. “We hebben ook andere manieren en omgangsvormen, bewust of onbewust. De tentoonstelling is een beginpunt.” Daarom zijn volgens haar andere perspectieven nodig om de eilanden bij elkaar te brengen.

“Nederlanders komen naar de eilanden en zeggen in het kader van klimaatverandering: jullie zijn kwetsbaar. Maar houden dan geen rekening met de context, men gaat beslissingen nemen aan de hand van hun eigen context. Maar op de eilanden lijken we net een stap te missen om in te zien wat er op het veld gebeurt.”

‘Niet klakkeloos overnemen’

Volgens Emanuelson is het goed als op de eilanden mensen zich eerst afvragen wat goed heeft uitgepakt in plaats van ‘klakkeloos overnemen’.

“Kijk maar naar de omheiningen die gemaakt worden van cactussen; dat is ecologisch verantwoord. Je ziet dat sommige mensen formules hebben gevonden die werken en die hebben ze met vallen en opstaan gevonden. We hoeven niet steeds opnieuw het wiel uit te vinden.”

De eilanden kunnen volgens haar veel van elkaar leren. En zijn misschien nog niet ervan bewust dat ze meer aan elkaar hebben dan ze denken.

“Na elk eiland achter elkaar te hebben bezocht, denk ik dat we de angst om kennis met elkaar te delen, kunnen verhelpen door te praten en elkaar leren kennen. We moeten eerst de tijd nemen om elkaars manieren te kennen en vandaar uit concessies maken.”

Onderzoek op de ABC-eilanden

Het onderzoek ‘Biba Dushi den Mal Tempoe’ (vertaald: lekker leven in slechte tijden) is onderdeel van het Caribisch onderzoeksprogramma ‘Islanders at the helm’, gesubsidieerd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. De komende vier jaar onderzoekt Sharelly Emanuelson hoe mensen op de ABC-eilanden moeilijke tijden doorstaan: ‘mal tempoe’ verwijst in dit geval niet alleen naar de klimaatproblematiek maar ook naar de sociaal-economische gevolgen voor de eilandbewoners.